Een gloednieuw museum met in het hart van de expo: middeleeuwse manuscripten. Stuk voor stuk zijn het schatten, maar de magie zit binnenin, onder de kalfslederen kaften. Hoe open je die wondere wereld voor het grote publiek? Ziedaar de uitdaging die ons wachtte voor KBR Museum in Brussel. ‘We willen de historische sensatie van de middeleeuwen tastbaar maken,’ vroeg directeur Sara Lammens. We nemen je mee in de zoektocht om die opdracht waar te maken.
Een nieuw museum bedenken, dat is een sprong in het onbekende en véél vragen die om een antwoord smeken.
Het museum is geopend, de reacties zijn lovend. Even terugblikken op de grootste uitdagingen!
KBR bewaart 300 magistrale manuscripten uit de bibliotheek van de Bourgondische hertogen, de ‘Librije’ genaamd. Ze zijn historisch en artistiek zeer waardevol. Maar ze zijn ook kwetsbaar. Licht, vocht en stof vormen grote gevaren. Tot nu toe zaten ze veilig weggeborgen in kluizen. Wil je ze tonen aan het publiek, dan komt veiligheid natuurlijk op de eerste plaats. We ontwierpen verlichte en geklimatiseerde vitrines, op maat van de manuscripten. Veilig én flexibel, want elk manuscript moet na vier maanden in de vitrine terug de kluis in!
We bedachten een modulair systeem waarmee we 6 types vitrines kunnen samenstellen.
Alle tafels zijn onderrijdbaar voor rolstoelgebruikers.
Jacob van Maerlant, 'Rijmbijbel', ca. 1300. ©KBR
Anoniem, Fragmenten van een of meerdere retabels van Bassine, ca. 1510-1520. ©KBR
De boekenverzameling van de Bourgondische hertogen is van onschatbare waarde. Om die in de kijker te zetten, kiezen we voor een ingetogen sfeer – niemand wil hier een schreeuwerige show van maken. We selecteren sobere, duurzame materialen, zodat alle aandacht gaat naar de manuscripten en de kunstwerken. Aangepaste verlichting accentueert de kostbaarheid van de objecten.
We testen wat de beste verlichting is, bij max. 50 lux.
De horizontale, verstelbare verlichting laat toe om zowel grote als kleine boeken op de juiste hoogte aan te lichten.
Hou het sober. Die vraag blijft op de lippen branden van de conservatoren bij KBR, de schatbewaarders van de manuscripten. Wij willen het interieur ook graag rijkelijk invullen, de kleuren uit de miniaturen weerspiegelen in het interieur. Ingetogen én rijkelijk, dat vraagt een voortdurende evenwichtsoefening. We contrasteren donkere kleuren in het interieur met kleuraccenten die verwijzen naar de pigmenten uit de manuscripten. Met aparte kleuren zetten we de verschillende thema’s in de verf: rood voor het politieke gebeuren, blauw voor de literaire en artistieke rijkdom van die tijd, groen voor het sociaal leven van de hertogen.
Een expo over een verzameling boeken, wordt dat niet stoffig? Niet als je de spanning opvoert, zoals een goed verhaal opbouwt naar een climax. Dat principe nemen we mee in het parcours. We vatten de bezoekers bij de start al bij de kraag. We ontvangen ze op een historische plek, de Nassaukapel, het enige restant van het Bourgondische hof in Brussel. Dan leidt het parcours naar de 20ste -eeuwse ruimtes in de KBR, waar de sfeer helemaal anders is. Een open, vrij witte ruimte, waar we stilhouden bij het vakmanschap van boekenmakers, de economische, politieke en artistieke context van die tijd. Wanneer bezoekers de trap opgaan, stijgt de spanning letterlijk. Zwart en goud nemen de overhand in het interieur. Welkom in de schatkamer van de hertogen!
De topwerken uit de Librije zijn samengebracht op de tweede verdieping van het museum, als een geweldig slotakkoord. Eindigen in absolute schoonheid heet dat, in een donkere haast gewijde scenografie.
DE TIJD
De benedenverdieping oogt licht en open. ©KBR
Donkere kleuren, gouden accenten : welkom in de schatkamer. ©KBR
KBR Museum bevindt zich in hartje Brussel, vlak naast het Centraal Station. Even ontsnappen aan de drukte van alledag? We creëren een plek waar je blijf stilstaan, je laat verwonderen. Hier ontdek je de geuren en kleuren van het Vlaanderen van de 15e-16e eeuw. Meerstemmige muziek versterkt de sfeer. Films zoomen in op handen die handschriften maken – de vakkennis, de werkuren om zo’n manuscript te maken worden tastbaar. Zèlf een tekst kopiëren met veer en inkt, of een pagina versieren met een miniatuur? We confronteren de bezoeker met de inspanning die dat van je vraagt, verbazen met de onwaarschijnlijke fantasiewereld van de miniaturen...
De handschriften roepen stuk voor stuk andere werelden op… Soms zakelijk, soms magisch. Of stout. Wild. En vaak onweerstaanbaar grappig. Hoe breng je die verscheidenheid in beeld, zonder dat ze met elkaar in concurrentie gaan? In de schatkamer bouwden we vier ‘cocons’. Van buitenaf ogen ze sober, niets leidt de aandacht af van de boeken die hier schitteren. Binnenin wachten magische interacties. Languit liggen kijken naar een projectie van wonderlijke figuren uit miniaturen. Vanop een loveseat smullen van de amoureuze avonturen van een ridder en zijn geliefde. Oog in oog staan met indrukwekkende dierenkoppen: jachttrofeeën die terugblikken op wat hen overkomen is. Of zelf spelers op scène brengen in een minitheater… Met elke interactie geven we een heel andere inkijk in de middeleeuwse manuscripten.
Luisteren naar de verhalen van indrukwekkende jachttrofeeën.
Een bewerking van Henri de Ferrières, 'Les Livres du roy Modus et de la royne Ratio', 1450-1467.
©KBR
Languit liggen kijken naar wonderlijke figuren uit miniaturen.
©KBR
In KBR museum stellen we kijkplezier en verwondering voorop, en houden we het toch sober, ingetogen. Zo presenteren we de boekenverzameling van de Bourgondische hertogen in al hun waardigheid, bezoekers ervaren de rijkdom én de magie van de middeleeuwse wereld.
Projection mapping in de kapel van Nassau, het enige restant van het Bourgondische hof in Brussel.
